ଆଜି ସାବିତ୍ରୀ ଓଷା । ଜ୍ୟୈଷ୍ଠ ଅମାବାସ୍ୟା ଦିନ ସାବିତ୍ରୀ ଓଷା ପାଳନ କରାଯାଇଥାଏ । ଏ ଦିନ ସଧବା ସ୍ତ୍ରୀଲୋକମାନେ ଉପବାସ କରନ୍ତି, ଅନ୍ନ ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି ନାହିଁ ଓ ଅପରାହ୍ଣରେ ପୂଜା ଶେଷ ହେଲେ ଧୂଆମୁଗ, ନଡ଼ିଆ, କଦଳୀ, ଆମ୍ବ, ପଣସ, ସପୁରୀ, ତାଳସଜ ଆଦି ଫଳାହାର କରନ୍ତି । ଏଥିପାଇଁ ଚଉଁରା ମୂଳେ ବା ଠାକୁର ଘରେ ବ୍ରତୋତ୍ସବ ପାଳନ ବେଳେ ସାବିତ୍ରୀ ଉପାଖ୍ୟାନ ପାଠ କରାଯାଏ ।
ବାସ୍ତବରେ ଏ ପୂଜାର ଆରାଧ୍ୟା ଦେବୀ ହେଉଛନ୍ତି ମା’ ସାବିତ୍ରୀ । ସାବିତ୍ରୀ ବ୍ରହ୍ମାଙ୍କ ପତ୍ନୀ, ଗାୟତ୍ରୀ, ସୂର୍ଯ୍ୟାଧିଷ୍ଠାତ୍ରୀ ଦେବୀ । ଦେବୀ ସାବିତ୍ରୀଙ୍କ ମାନବୀ ସାବିତ୍ରୀଙ୍କ ପ୍ରତି ଆଶୀର୍ବାଦ ଓ କରୁଣା କିପରି ସତ୍ୟବାନଙ୍କୁ ମୃତ୍ୟୁକବଳରୁ ଫେରାଇ ଆଣିଲା, ତାହାକୁ ଆଧାର କରି ମା’ ସାବିତ୍ରୀଙ୍କୁ ମହିମାନ୍ୱିତ କରାଯାଇଥାଏ । ସ୍ୱାମୀର ଲମ୍ବା ଆୟୁଷ କାମନା କରି ଓଷା କରୁଛନ୍ତି ସାବିତ୍ରୀ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ମନ୍ଦିରରେ ବ୍ରତ ପୂଜା ପାଇଁ ମହିଳାଙ୍କ ଗହଳି ଲାଗିଛି । କେହି କେହି ଘରକୁ ବ୍ରାହ୍ମଣଙ୍କୁ ଡାକି ପୂଜାର୍ଚ୍ଚନା କରୁଛନ୍ତି ।
ଓଡ଼ିଆ ପରମ୍ପରା ଅନୁସାରେ ବିବାହିତ ମହିଳାମାନେ ସ୍ୱାମୀଙ୍କ ଦୀର୍ଘ ଜୀବନ କାମନା କରି ସାବିତ୍ରୀ ବ୍ରତ ପାଳିଥାନ୍ତି । ସେଥିପାଇଁ ମହିଳାମାନେ ପ୍ରତିବର୍ଷ ଏହି ଦିନିକୁ ଅପେକ୍ଷା କରିଥାନ୍ତି । କରୋନା ପାଇଁ ବ୍ରତାଧିକାରୀମାନଙ୍କୁ ୨ ବର୍ଷ ହେବ ମନ୍ଦିର ମନାଥିଲା । ଘରେ ପୂଜାର୍ଚ୍ଚନା କରୁଥିଲେ ସାବିତ୍ରୀ । ହେଲେ ଚଳିତ ବର୍ଷ ସ୍ଥିତି ସ୍ୱାଭାବିକ ଥିବାରୁ ମନ୍ଦିରକୁ ମହିଳାମାନେ ଯାଇ ପୂଜାର୍ଚ୍ଚନା କରିଛନ୍ତି ।
ସାବିତ୍ରୀ ବ୍ରତ ଉପବାସ କାହାଣୀ…
କିମ୍ବଦନ୍ତୀ ଅନୁଯାୟୀ, ସାବିତ୍ରୀ ତାଙ୍କ ପିତାଙ୍କ ଏକମାତ୍ର ସନ୍ତାନ ରାଜା ରଶି ଅଶ୍ୱପତିଙ୍କ ଝିିଅ ଥିଲେ । ସାବିତ୍ରୀ ଡ୍ୟୁମାଟସେନାଙ୍କ ପୁତ୍ର ସତ୍ୟବାନଙ୍କୁ ବିବାହ କରିଥିଲେ । ନାରଦା ସାବିତ୍ରୀଙ୍କ ପିତା ଅଶ୍ୱପତିଙ୍କୁ କହିଥିଲେ ଯେ ସତ୍ୟବାନ୍ ଗୁଣବାନ ଏବଂ ଧର୍ମପରାୟଣ, କିନ୍ତୁ ସେ ଅଳ୍ପ ସମୟର ଅଟନ୍ତି । ବିବାହର ଏକ ବର୍ଷ ପରେ ସେ ମରିବେ । ବାପା ସାବିତ୍ରୀଙ୍କୁ ବହୁତ ବୁଝାଇଥିଲେ, କିନ୍ତୁ ସେ ରାଜି ହୋଇନଥିଲେ । ସେ କହିଛନ୍ତି ଯେ ସତ୍ୟବାନ୍ ତାଙ୍କ ସ୍ୱାମୀ, ସେ ଆଉ ବିବାହ କରିପାରିବେ ନାହିଁ । ସତ୍ୟବାନ୍ ତାଙ୍କ ପିତାମାତାଙ୍କ ସହିତ ଜଙ୍ଗଲରେ ରହୁଥିଲେ, ସାବିତ୍ରୀ ମଧ୍ୟ ସେମାନଙ୍କ ସହିତ ରହିବାକୁ ଲାଗିଲେ ।
ନାରଦ ଜୀ ସତ୍ୟବାନଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ବିଷୟରେ କହିବା ପୂର୍ବରୁ ସାବିତ୍ରୀ ଉପବାସ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ । ଯେଉଁ ଦିନ ସତ୍ୟବାନଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ସ୍ଥିର ହେଲା, ସେ କାଠ କାଟିବା ପାଇଁ ଜଙ୍ଗଲକୁ ଯିବାକୁ ଲାଗିଲେ, ତେଣୁ ସାବିତ୍ରୀ ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କ ସହିତ ଜଙ୍ଗଲକୁ ଗଲେ । ସତ୍ୟବାନ୍ ଗଛ ଉପରକୁ ଯିବା ମାତ୍ରେ ସେ ତାଙ୍କ ମୁଣ୍ଡରେ ପ୍ରବଳ ଯନ୍ତ୍ରଣା ଅନୁଭବ କଲେ । ସେ ବାଉଁଶ ଗଛ ତଳେ ଆସି ସାବିତ୍ରୀଙ୍କ କୋଳରେ ମୁଣ୍ଡ ରଖି ଶୋଇଥିଲେ । କିଛି ସମୟ ପରେ ସାବିତ୍ରୀ ଦେଖିଲେ ଯେ ମୟୂରଭଞ୍ଜ ସହିତ ଯମରାଜ ସତ୍ୟବାନଙ୍କ ଜୀବନ ନେବାକୁ ଆସିଛନ୍ତି । ସେମାନେ ସତ୍ୟବାନଙ୍କ ଜୀବନ ବହନ କରିବାକୁ ଲାଗିଲେ । ସାବିତ୍ରୀ ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କ ପଛରେ ଚାଲିବା ଆରମ୍ଭ କଲେ ।
କିଛି ସମୟ ପରେ ଯମରାଜ ଦେଖିଲେ ଯେ ସାବିତ୍ରୀ ତାଙ୍କୁ ଅନୁସରଣ କରୁଛନ୍ତି, ତାଙ୍କର ସତୀତ୍ୱ, ନିଷ୍ଠା ଓ ସ୍ତୁତିରେ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହୋଇ ଯମରାଜ ତାଙ୍କୁ ଗୋଟିଏ ପରେ ଗୋଟିଏ ବର ଦେଲେ। ଶେଷ ବରରେ ଯମରାଜ ସତ୍ୟବାନଙ୍କୁ ଜୀବନଦାନ ଦେଲେ। ମୃତ୍ୟୁଲୋକର ମଣିଷଟିଏ ଯେ ନିଜର ନିଷ୍ଠାବଳରେ ମୃତ୍ୟୁକୁ ଜିତିପାରେ, ଏ କାହାଣୀ ତାହାର ଏକ ଉଦାହରଣ।ଅନେକଙ୍କର ଧାରଣା ରହିଛି ଯେ ଜ୍ୟେଷ୍ଠ ଅମାବାସ୍ୟାର ସାବିତ୍ରୀ ବ୍ରତରେ ଏହି ସାବିତ୍ରୀଙ୍କୁ ପୂଜା କରାଯାଏ। କିନ୍ତୁ ତାହା ପ୍ରକୃତ କଥା ନୁହେଁ। ସତ୍ୟବାନ ଓ ସାବିତ୍ରୀ ଅବଶ୍ୟ ଲୋକବିଶ୍ୱାସରେ ଦେବତାର ସ୍ତରକୁ ଉତ୍ତୀର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଯାଇଛନ୍ତି, କିନ୍ତୁ ସେମାନେ ମାନବ-ମାନବୀ। ସେମାନେ ଏ ବ୍ରତର ଉପାସ୍ୟ ବା ଉପାସ୍ୟା ନୁହନ୍ତି। ଏ ବ୍ରତର ଉପାସ୍ୟା ହେଉଛନ୍ତି ଦେବୀ ସାବିତ୍ରୀ। ସାବିତ୍ରୀ ହେଉଛନ୍ତି ଗାୟତ୍ରୀ ମନ୍ତ୍ରର ଅଧିଷ୍ଠାତ୍ରୀ ଦେବୀଙ୍କର ଦ୍ୱିପ୍ରହର ସମୟର ରୂପ। ସେ ଯୁବତୀ, ଶୁକ୍ଳବର୍ଣ୍ଣା, ସୁରୂପା, ଚତୁର୍ଭୁଜା ଓ ଶୁକ୍ଳାମ୍ବରା। ସେ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କର ପୁତ୍ରୀ ଓ ବ୍ରହ୍ମାଙ୍କର ପତ୍ନୀ। ତାଙ୍କର ଅନ୍ୟ ନାମ ଶତରୂପା, ଗାୟତ୍ରୀ, ସରସ୍ୱତୀ ଓ ବ୍ରହ୍ମାଣୀ। ବ୍ରାହ୍ମଣମାନେ ତ୍ରିସଂଧ୍ୟାର ମଧ୍ୟାହ୍ନ ସଂଧ୍ୟାରେ ଗାୟତ୍ରୀ ମନ୍ତ୍ର ଜପ କରିବା ପୂର୍ବରୁ ଏହି ଦେବୀଙ୍କୁ ଧ୍ୟାନ କରିଥାଆନ୍ତି। ଏହାଙ୍କୁ ଉପାସନା କରି ଅଶ୍ୱପତି ସାବିତ୍ରୀଙ୍କୁ କନ୍ୟା ରୂପେ ପାଇଥିଲେ। ଏହି ଦେବୀ ହିଁ ପ୍ରକୃତରେ ସାବିତ୍ରୀ ବ୍ରତର ଉପାସ୍ୟା ଦେବୀ।
ଵିଦ୍ୟାଧର ସାହୁଙ୍କ ରିପୋର୍ଟ…
