ଶ୍ରୀମଦ୍ ଭଗବତ୍ ଗୀତାର ପଞ୍ଚମ ଅଧ୍ଯାୟର ସାରକଥା–୫
ଚତୁର୍ଥ ଅଧ୍ଯାୟରେ ଭଗବାନ୍ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଜ୍ଞାନକୁ ପ୍ରଶଂସା କରି ଯାହାସବୁ କହିଥିଲେ-ଅର୍ଜୁନ ସେସବୁକୁ ଠିକ୍ ବୁଝିପାରିଲେ ନାହିଁ । କାରଣ ସେତେବେଳେ ସମାଜରେ ଜ୍ଞାନ ସନ୍ନ୍ଯାସୀମାନଙ୍କର ବୋଧ ଏକାଚାଟିଆ ଥିଲା । ତେଣୁ ଅର୍ଜୁନ ସନ୍ଦେହରେ ପଡି ପ୍ରଶ୍ନକଲେ -କର୍ମରତ୍ଯାଗ ଓ କର୍ମଯୋଗ ଏ ଉଭୟ କଥା କହୁଛନ୍ତି । ଏ ଦୁଇଟି ମଧ୍ଯରେ କେଉଁଟି ମଙ୍ଗଳକର ବୁଝାଇ କୁହନ୍ତୁ । ଉତ୍ତରରେ ଶ୍ରୀଭଗବାନ କହିଲେ-ଉଭୟର ଫଳ ଏକ-ମୁକ୍ତି ଲାଭ । ହେଲେ , କର୍ମଯୋଗରେ ସିଦ୍ଧି ସହଜ ଓ ଶୀଘ୍ର ହୋଇଥାଏ । କର୍ମାନୁଷ୍ଠାନ ବିନା ସନ୍ଯାସରେ ସିଦ୍ଧି ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ । ଏଣୁ ସନ୍ଯାସ (କର୍ମତ୍ଯାଗ) ଠାରୁ କର୍ମଯୋଗ ଶ୍ରେଷ୍ଠ । ଅଜ୍ଞାନ ବ୍ଯକ୍ତି ଜ୍ଞାନଯୋଗ ଓ କର୍ମଯୋଗକୁ ଅଲଗା ଅଲଗା ମନେ କରନ୍ତି-ସନ୍ଯାସୀମାନେ କର୍ମକୁ ସଂସାର ବନ୍ଧନର କାରଣ ବୋଲି କହିଥାନ୍ତି । ମାତ୍ର ଠିକ୍ ଭାବରେ କର୍ମାନୁଷ୍ଠାନ କରିପାରିଲେ-ନିଷ୍କାମ କର୍ମାନୁଷ୍ଠାନ, ବିଶୁଦ୍ଧାତ୍ମା,ବିଜିତାତ୍ମା-ସମସ୍ତ କର୍ମ କରି ମଧ୍ଯ ବନ୍ଧନପ୍ରାପ୍ତ ହୁଅନ୍ତି ନାହିଁ । ନିଷ୍କାମ ଭାବରେ କର୍ମ କରୁକରୁ କର୍ମଯୋଗୀ ଚିର ଶାନ୍ତି ଲାଭ କରନ୍ତି । ଈଶ୍ବର ମନୁଷ୍ୟର କର୍ମ ଅଥବା କର୍ମଫଳରେ ସମ୍ବନ୍ଧ ସୃଷ୍ଟି କରନ୍ତି ନାହିଁ । ପରମାତ୍ମା କାହାକୁ ପାପ ବା ପୂଣ୍ଯ ଦିଅନ୍ତି ନାହିଁ । ପ୍ରକୃତି ସମସ୍ତ କର୍ମ କରେ । କିନ୍ତୁ ଜୀବାତ୍ମା ନିଜକୁ କର୍ତ୍ତା ମନେକଲେ ପାପ ଓ ପୁଣ୍ଯ ଭୋଗ କରେ-ସଂସାର ଚକ୍ରରେ ଘୂରୁଥାଏ ସମସ୍ତ ଅଜ୍ଞାନ ଦୂରହେଲେ ଜ୍ଞାନୀଲୋକଦ୍ବାରା ନିଜ ଆତ୍ମାରେ ସେ ବ୍ରହ୍ମଦର୍ଶନ କରନ୍ତି । ବ୍ରହ୍ମଣଠାରୁ ଚଣ୍ଡାଳ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ,ଗୋରୁ ଠାରୁ କୁକୁର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସର୍ବତ୍ର ସେ ଏକ ବ୍ରହ୍ମଙ୍କୁ ହିଁ ଦେଖନ୍ତି । ଏହି ସମଦର୍ଶୀ ବ୍ଯକ୍ତିମାନେ ସର୍ବଦା ବ୍ରହ୍ମଲୀନ ରହନ୍ତି । ପ୍ରିୟ ଅପ୍ରିୟ,ସୁଖଦୁଃଖ ସବୁ ତାଙ୍କଠାରେ ସମାନ । ସେ କାମକ୍ରୋଧର ବେଗ ମଧ୍ଯ ସହଜରେ ସହିପାରନ୍ତି । ଫଳରେ ସେ ସୁଖୀ ହୁଅନ୍ତି,ସେ ବ୍ରହ୍ମ ନିର୍ବାଣ ପ୍ରାପ୍ତ ହୁଅନ୍ତି । ମୋଟକଥା-କର୍ମଯୋଗୀ, ସଂଯତଚିତ୍ତ,ଜିତେନ୍ଦ୍ରିୟ,କର୍ତ୍ତୃତ୍ବାଭିମାନତ୍ଯାଗୀ,ସର୍ବତ୍ର ସମଦର୍ଶୀ, ନିଷ୍ପାପ,ସଂଶୟ,ବର୍ଜିତ,ସର୍ବଭୂତହିତେରତ ହୋଇ ସମସ୍ତ କର୍ମାନୁଷ୍ଠାନ କରୁକରୁ ସର୍ବତ୍ର ବ୍ରହ୍ମଦର୍ଶନ କରନ୍ତି ଓ ବ୍ରହ୍ମନିର୍ବାଣ ପ୍ରାପ୍ତ ହୁଅନ୍ତି । ଈଶ୍ବର ସମସ୍ତ ପ୍ରାଣୀଙ୍କର ବନ୍ଧୁ ଓ ସର୍ବଲୋକମହେଶ୍ବର ବୋଲି ଜାଣିପାରିଲେ ସାଧକ ଚିରଶାନ୍ତି ଲାଭ କରନ୍ତି । ସମସ୍ତ କର୍ମକୁ ସହଜ ଓ ସୁନ୍ଦର କରିବା ପାଇଁ ଭଗବତ୍ ଭକ୍ତି ନିତାନ୍ତ ଆବଶ୍ୟକ ।
ଏ ଅଧ୍ଯାୟରେ ଜ୍ଞାନଯୋଗ (ସନ୍ନ୍ଯାସ) ଓ କର୍ମଯୋଗ ଉଭୟ ବିଷୟରେ ବର୍ଣ୍ଣନା ଓ ସମନ୍ବୟ ଦେଖାଇ ଦିଆଯାଇଛି । ଏଣୁ ଅଧ୍ଯାୟର ନାମ କର୍ମ-ସନ୍ନ୍ଯାସ-ଯୋଗ ରଖାଯାଇଛି –ଏହିପରି ପୂର୍ବବର୍ତ୍ତୀ ଆଚାର୍ଯ୍ୟମାନେ କହନ୍ତି । ମାତ୍ର ଗୀତାର ପ୍ରତିପାଦ୍ଯ ବିଷୟକୁ ଧ୍ଯାନରେ ରଖି ବିଚାର କଲେ ଜଣାପଡେ କର୍ମ-ସନ୍ନ୍ଯାସର ଅର୍ଥ କର୍ମତ୍ଯାଗ ନୁହେଁ, କର୍ମ ଫଳ ତ୍ଯାଗ । ଜ୍ଞାନ ବିଷୟକ ଆଲୋଚନା ତ ସବୁ ଅଧ୍ଯାୟରେ କରାଯାଇଛି । ପୁଣି ଜ୍ଞାନ ତ ସମସ୍ତ ଯୋଗର ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ ଅଙ୍ଗ । ସମ୍ଯକ ଜ୍ଞାନ ବିନା କୌଣସି ଯୋଗ ସାଧିତ ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ । ଏଣୁ କର୍ମସନ୍ନ୍ଯାସ-ଯୋଗର ଅର୍ଥ ହେଲା -କର୍ମଫଳାସକ୍ତି ତ୍ଯାଗ ଯୋଗ ।
ସଂଗ୍ରାହକ– କବିକମଳ ନରେନ୍ଦ୍ର ପ୍ରସାଦ ବେହେରା
ସମ୍ପାଦକ – ମୋ ଅନୁଷ୍ଠାନ, ଆଳଦା, ଖଇରା, ବାଲେଶ୍ବର